Astım Nedir, Belirtileri ve Tedavileri Nelerdir?

Astım, küçük hava yollarının etrafındaki kasların iltihaplanması ve kasılması nedeniyle akciğerlerdeki hava geçişlerinin daraldığı uzun süreli bir durumdur. Bu durum öksürük, hırıltılı solunum, nefes darlığı ve göğüste sıkışma hissi gibi semptomlara neden olur. Bu semptomlar aralıklıdır ve genellikle geceleri veya egzersiz sırasında daha kötüdür.

Astım semptomlarını kötüleştirebilecek yaygın tetikleyicilerden bazıları viral enfeksiyonlar (soğuk algınlığı), toz, duman, dumanlar, hava değişiklikleri, çim ve ağaç polenleri, hayvan kürkü ve tüyleri, toz akarları (dermatophagoides), güçlü sabunlar ve parfümdür. Bu tetikleyiciler kişiden kişiye değişir.

Astım tanısı esas olarak akciğer fonksiyon testleri ile konur, ancak diğer kan testleri ve alerji testleri de doğru tanı konulmasına yardımcı olur. Astım tedavisi çok geniştir ancak beta-2 agonistler ve kortikosteroidler astım tedavisinin temel dayanağı olmaya devam etmektedir.

Tetikleyicilerden kaçınmak, astım krizi riskini artıran gıdalardan uzak durmak ve stresten uzak durmak gibi yaşam tarzı ve önleme tedbirleri, astım krizlerini kontrol altına alma konusunda çok yardımcı olabilir.

Astım Belirtileri

Siz veya çocuğunuz nefes alırken öksürme ve hırıltı (ıslık sesi) gibi belirtiler fark ediyorsanız astımdan şüphelenebilirsiniz. Bunlar yaygın astım belirtileridir. Astım belirtileri şu şekilde karakterize edilebilir:

• Tetikleyici faktörlere maruz kalındığında nefes darlığı (nefes darlığı)
• Siyanoz (yüz ve ekstremitelerde mavi renk değişikliği)
• Solunum sırasında hırıltı veya ıslık sesi
• Göğüs çevresinde gergin bir bant gibi hissedilen göğüs sıkışması
• Bir alerjen veya diğer çevresel faktörler tarafından tetiklenebilen yoğun öksürük veya öksürme dürtüsü
• Astım krizi sırasında ve sonrasında yorgunluk

Bu belirtiler genellikle ataklar sırasında, çoğunlukla da gece vakti ortaya çıkar. Bu nedenle bazılarınız gün içinde yorgun hissedebilir. Bir astım atağı sırasında, nefes alma zorlukları daha da kötüleşebilir ve tedavi edilmezse daha ciddi nefes darlığına dönüşebilir.

Çoğu doktor astımı aralıklı (gelip giden) veya kalıcı (sürekli) olarak tanımlar. Kalıcı astım hafif, orta veya şiddetli olabilir. Durumun ciddiyeti atakların sıklığına göre belirlenir.

Astım Nedenleri

Astımın kesin nedeni hala bilinmemektedir. Hem genetik hem de çevresel faktörlerden etkilenen multifaktöriyel bir patoloji olduğuna inanılmaktadır. İdeal olarak, bağışıklık sisteminiz bir alerjenle temas ettiğinde, alerjene karşı savaşmak için bir bağışıklık tepkisini tetikler. Ancak astımlı kişilerde bu bağışıklık yanıtı çok güçlüdür ve bu da iltihaplanmaya yol açar. Bu da hava yollarının şişmesine ve daralmasına neden olarak nefes almayı zorlaştırır.

Bir astım krizi sırasında üç şey olabilir:

Bronkospazm: Hava yollarının etrafındaki kaslar daralır (sıkılaşır). Kaslar sıkılaştığında hava yolları daralır. Hava, daralmış hava yollarından serbestçe akamaz.

Enflamasyon: Hava yolu kaplamaları şişer. Şişmiş hava yolları akciğerlere çok fazla hava girmesine veya çıkmasına izin vermez.

Mukus üretimi: Atak sırasında vücudunuz daha fazla mukus üretir. Bu kalın mukus hava yollarını tıkar.

Çocuklarda astım

Astım için Küresel Girişim (GINA) kılavuzlarına göre, dünya genelinde hem yetişkinler hem de çocuklar dahil olmak üzere yaklaşık 300 milyon kişi astım hastasıdır. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre Hindistan’da yaklaşık 15-20 milyon astımlı bulunmaktadır. 5-11 yaş arası çocuklarda astım prevalansının %10-15 arasında olduğu tahmin edilmektedir.

Astımlı çocukların çoğu uzun bir süre boyunca ya da astım krizi geçirene kadar herhangi bir belirti ya da semptom göstermeyebilir. Dahası, çoğu durumda çocuklarda astım semptomları diğer solunum yolu hastalıklarıyla karıştırılabilir. Bu nedenle, çocuklarda astım teşhisi oldukça zordur ve yalnızca semptomlara dayanır.

Çocuklarda astımın nedenini belirlemenin bilinen bir yolu yoktur. Bununla birlikte, bazı çalışmalar çocuklarda astım riskini artırabilecek birkaç faktör belirlemiştir.

Hamilelikte astım

Kontrolsüz astım, annenin yeterli oksijen alamadığı anlamına gelir. Bunun doğal olarak anne, gebeliğin devamı ve annedeki fetüs üzerinde olumsuz sonuçları vardır. İyi kontrol edilen astım normal bir hamilelik, normal bir doğum ve normal bir çocuk demektir.

Hamile bir kadının astımla ilgili olarak sahip olabileceği yaygın endişelerden bazıları şunlardır:

• Astım hamileliğimi veya bebeğimi olumsuz etkiler mi?
• Hamilelik astımımı olumsuz etkiler mi?
• Astım ilaçları hamilelik sırasında güvenle alınabilir mi?
• Çocuğumun astımı da olacak mı?

İyi yönetilen ve iyi kontrol edilen astım, ne anne ne de bebek için hamilelik ve doğum sırasında sorun yaratmaz.

Astım İçin Risk Faktörleri

Astım için yaygın tetikleyiciler/risk faktörlerinden bazıları şunlardır:

• Genetik: Kanıtlar, astımın varlığının ve şiddetinin kişinin genomundan veya genetik yapısından etkilenebileceğini göstermektedir.
• Hava kirliliği: Nitrojen dioksit ve dizel partikülleri gibi dış ortam kirleticilerine maruz kalmak, astım semptomlarının artmasıyla ilişkilidir.
• Diyet: A Vitamini, C Vitamini, D Vitamini, magnezyum ve selenyum gibi antioksidanlar bakımından düşük diyetler de astım gelişimine zemin hazırlayabilir.
• Viral enfeksiyonlar: Çocukluk döneminde bir virüsün neden olabileceği solunum yolu enfeksiyonları yetişkinlikte astım nedeni olabilir.
• Alerjenler: Polen tozu veya akarlar gibi çevresel alerjenler astım atağını tetikleyebilir.
• İlaçlar: Aspirin ve beta-blokerler gibi bazı ilaçlar da bazı kişilerde astım ataklarına neden olabilir.
• Egzersiz: Egzersiz astımı kötüleştirebilir ve nefes almayı zorlaştırabilir.
• Kronik sinüzit: Sinüzitin neden olduğu geniz akıntısı öksürüğü ve boğaz kaşıntısını tetikleyerek astım semptomlarını kötüleştirebilir.
• Böcekler veya bitkiler: Bazı kişilerin astımı tetikleyebilecek bazı bitkilere veya böceklere karşı alerjisi olabilir.
• Obezite: Aşırı kilolu olmak sizi astım ve nefes darlığı ve hırıltılı solunum gibi semptomlar açısından daha yüksek bir risk altına sokar.
• Stres: St res gibi duygusal faktörler sadece anksiyeteyi değil aynı zamanda nefes darlığı gibi astım semptomlarını da tetikleyebilir.
• Duman: Duman veya duman gibi kimyasal tahriş edici maddeler de hırıltılı solunum ve nefes darlığı gibi astım semptomlarına yol açabilir.

Astım Tedavisi

Astımlı kişiler için yaygın tedavi yaklaşımı, önleyici ilaçların (kontrol edici olarak da bilinir) ve hızlı rahatlatıcı ilaçların (rahatlatıcı olarak da bilinir) kullanımını içerir

A. Kontrolörler

Bu ilaçlar hava yollarının şişmesini azaltmaya ve mukus oluşumunu önlemeye yardımcı olur. Çoğunlukla astım ataklarını önlemek ve akciğerleri korumak için kullanılırlar. Bu ilaç sınıfları şunlardır:

1. Kortikosteroidler
Bunlar astım için en iyi ve en sık reçete edilen ilaçlardır. Enflamasyondan sorumlu olan prostaglandinler, lökotrienler ve histaminler gibi enflamatuar bileşiklerin aktivitesini inhibe ederek etki gösterirler. Genel olarak şu şekilde sınıflandırılırlar:

a) İnhale kortikosteroidler (İKS’ler): İKS’ler astım tedavisinde mevcut olan en etkili anti-enflamatuar ilaçlar arasındadır. İnhale kortikosteroidlerin düşük doz monoterapisi, astımla uğraşan çoğu çocuk ve yetişkin için genellikle ilk basamak idame tedavisi olarak verilir. ICS’nin düzenli kullanımının akciğer fonksiyonlarında iyileşme ile birlikte astım semptomlarını ve alevlenmelerini azalttığı gösterilmiştir. Bu kategoriye ait ilaçlara örnek olarak şunlar verilebilir:

• Beclometazon
• Budesonid
• Flutikazon

b) Oral kortikosteroidler: Bunlar genellikle orta ila şiddetli astımın akut tedavisi için verilir. Oral steroidlerin uzun süreli kullanımından genellikle kaçınılır çünkü potansiyel olarak ciddi yan etkilerle ilişkilendirilmiştir. Örnekler şunları içerir:

• Prednizon
• Prednisolone

2. Lökotrien reseptör antagonistleri
Bu ilaçlar astım tedavisinde etkilidir, iyi tolere edilir ve kullanımı güvenlidir. Adından da anlaşılacağı gibi, lökotrien adı verilen iltihaba neden olan bir kimyasal habercinin etkisini bloke ederek çalışırlar. Böylece bu ilaçlar solunum yollarındaki iltihabı azaltarak astımı önler ve alerji semptomlarını hafifletir. Bu ilaçların yaygın örnekleri şunlardır:

• Montelukast
• Zafirlukast

3. Biyolojik tedaviler
Anti-IgE monoklonal antikor, örneğin omalizumab gibi biyolojik tedaviler astım ataklarının sıklığını azaltabilir. Bu ilaç her 2-4 haftada bir deri altından verilir. Bu ilaç, yüksek serum IgE seviyesine sahip kontrol edilmesi zor astımı olan hastalara özgüdür. Ayrıca, ikinci bir kontrol edici ilaçla birlikte ICS tedavisi ile bile astım semptomları düzelmeyen kişilere verilir.

B. Rahatlatıcılar (bronkodilatörler)

Bunlar astımın akut semptomlarının tedavisi ve idamesi için tercih edilen ilaçlardır ve genellikle tüm astım hastalarına reçete edilirler. Bronşiyolleri genişleterek çalışırlar ve böylece sadece geçici bir rahatlama sağlarlar. Bu ilaçlar, astım semptomları ortaya çıktığında onları hafifletmek için kullanılır, ancak halihazırda meydana gelmiş olan iltihabı tersine çevirmez. Bronkodilatör sınıfına ait ilaçlar şunlardır:

1. Kısa etkili beta agonistler (SABA)
Bu ilaçlar astım semptomlarının ve alevlenmelerinin tedavisi için kullanılır. Adından da anlaşılacağı gibi, bunların hızlı rahatlama sağladığı bilinmektedir. Örneğin, yaygın bir ilaç olan salbutamol, 5 dakikanın altında bir etki başlangıcına sahiptir ve 3 ila 6 saat sürer. Yaygın örneklerden bazıları şunlardır:

• Salbutamol
• Terbutalin
• Levalbuterol

2. Uzun etkili beta agonistler (LABA)
Bu ilaç sınıfı, uzun süreli etkiye sahip düşük dozlarda kontrol edici ve rahatlatıcı içerir. Bunlar sadece semptomları hafifletmenize yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda sizi astım ataklarından da korur. Bu ilaçlar genellikle kortikosteroidler gibi diğer ilaçlarla birlikte kullanılır. Etki başlangıçları 5 dakikadan fazladır ancak etkileri en az 12 saat sürer. Yaygın örnekleri şunlardır:

• Salmeterol
• Formoterol
• Indacaterol
• Olodaterol
• Vilanterol

3. Metilksantinler
Astım tedavisinde kullanılan yeni bir ilaç sınıfıdır. Astımlılarda görülen hava yolları iltihabını ve hava yolu tıkanıklığını azaltarak astım tedavisine yardımcı oldukları bilinmektedir. Teofilin en sık reçete edilen metilksantinlerden biridir.

4. Antikolinerjik ilaçlar
Bu ilaç sınıfı, düz kasların daralmasını ve iltihaplanmayı kontrol etmede kilit rol oynayan bir nörotransmitter olan asetilkolinin etkisini bloke ederek çalışır. Bunlar ayrıca şu şekilde sınıflandırılır:

• Kısa etkili muskarinik antagonistler (SAMA): İpratropium bu sınıfa ait yaygın bir ilaçtır. Solunumu iyileştirmenin yanı sıra astım ve KOAH semptomlarını tedavi etmek ve önlemek için kullanılır.
• Uzun etkili muskarinik antagonistler (LAMA): Tiotropium, esas olarak kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve astım tedavisinde kullanılan yaygın bir ilaçtır.

C. Diğer tedaviler

Bronşiyal termoplasti, erişilebilir bronşlarda hava yolu düz kasını ablate etmek için termal enerji kullanan bronkoskopik bir tedavidir. Maksimal inhaler tedaviye yanıt vermeyen hastalarda alevlenmeleri azaltabilir.

Sıkça Sorulan Sorular